Reading time: 3 minutes
Author:
Paul van Gerven is redacteur bij Bits&Chips.
’Ban de markt en commercie uit de universiteiten. Zorg voor voldoende geld voor onafhankelijk onderzoek. De onafhankelijkheid van de wetenschap is een groot publiek goed. Daarom moeten we de wetenschap volledig nationaliseren‘, schreef fractieleider Agnes Kant van de Socialistische Partij in haar weblog gedateerd 20 oktober 2008. Na de nationalisatie van Fortis en miljardensteun aan ING hebben de socialisten kennelijk de smaak te pakken.
Kant geeft in ieder geval toe dat de kredietcrisis de aanleiding vormde voor haar voorstel. Ze haalt een artikel in de Groene Amsterdammer aan dat economen de maat neemt die op tv en in kranten tekst en uitleg komen geven over de malaise. Zij zijn allemaal op een of andere manier onderdeel van het duidelijk als verrot veronderstelde systeem, zo is de boodschap van het linkse kwaliteitsblad. Daarvoor trok niemand van hen aan de bel, wil Kant maar zeggen. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt.
Ik begrijp wel waarom Kant zich zo druk maakt. Het is belangrijk dat onderzoekers onafhankelijk zijn. Of we het economen nu kwalijk moeten nemen dat ze geen echte wetenschap kunnen bedrijven, weet ik niet. Bij farmaceutisch onderzoek ligt dat anders. Het gevaar bestaat dat geldschieters onderzoeksresultaten bijsturen; er staan tenslotte miljarden op het spel. Zo nu en dan komen uit die hoek wel eens onverkwikkelijke berichten van die strekking. In Nederland woedt op het moment van schrijven een rel over vaccinatie tegen baarmoederhalskanker, die zelfs contraproductief zou zijn en dus in meer in plaats van minder doden resulteert. Kant is overigens precies op dat onderwerp gepromoveerd, dus kan erover meepraten.
Het gekke van Kants positie is dat je door nationalisatie van de wetenschap óók geen onafhankelijke onderzoekers creëert. Integendeel, je legt ze dan net zo goed aan de leiband van een machtige instantie, die er eigen belangen en zo nu en dan een doofpotje op nahoudt. Moeten we de journalistiek ook gelijk maar nationaliseren? En waarom moeten eerbare ingenieurs en hun technische collega‘s lijden onder de eventuele ethische digressies van hun pillendraaiende evenknieën?
In Nederland heeft Kant trouwens allang haar zin. Slechts zeven procent van het publieke onderzoek komt uit private bronnen, de rest van de overheid en instanties als NWO. Dat eerste percentage mag wat mij betreft best omhoog. De SP ziet dat als aantasting van het publieke belang, ik als pragmatische invulling van de constatering dat waardevrije en onafhankelijke wetenschap niet bestaat.
Voor we echter de socialistische reflex van meer overheidsbemoeienis weghonen, ik vernam er onlangs nog een alleraardigst staaltje van, ook in een universitaire context. Finland hanteert een klassiek planeconomische aanpak. Alle studies kennen een door de overheid bepaalde numerus fixus, gebaseerd op de behoefte van de arbeidsmarkt. Studenten moeten vechten om een plekje. Ieder jaar wordt slechts een derde van de aanvragen met een plaats beloond.
Het effect van het Finse beleid is dat de instroom van minder gewilde studies een duwtje in de rug krijgt. Het is met adequate schoolresultaten geen probleem om een plek te veroveren op een bètafaculteit. Gecombineerd met gratis onderwijs en een beurzenstelsel stond dat aan de basis van Finland als hét voorbeeld van een succesvolle innovatie-economie.
Ik word vrolijk als ik dat soort dingen lees. Voorbij is de tijd dat iedereen die door het vwo rolt automatisch een of andere ’academische‘ flutstudie mag doen, voor een aanzienlijk deel op kosten van de gemeenschap. Voorbij zijn de afstudeeronderzoekjes over het billenveeggedrag van een of ander inheems Amazone-volk. Gelijk hier ook invoeren, is mijn eerste instinct. Ik had ten slotte niet beweerd dat ik principieel tegen overheidssturing ben. Wat zou mevrouw Kant daarvan vinden?
